Τεχνητή νοημοσύνη. Τι είναι το AI; Πόσο «έξυπνο» είναι σήμερα, πως επηρεάζει τις ζωές μας, την αγορά εργασίας και ποιο είναι το μέλλον του; Πόσο και πώς «απειλεί» τη Δημοκρατία; Απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα δίνει ο Μιχάλης Μπλέτσας, Διευθυντής πληροφορικής του MIT Media Lab, στο 2ο επεισόδιο του podcast της διαΝΕΟσις με τίτλο “Debrief”.
Δίκαιο. Πώς επηρεάζει η Τεχνητή Νοημοσύνη τη λειτουργία της Διοίκησης και της Δικαιοσύνης; Μπορεί μια διοικητική πράξη ή μια δικαστική απόφαση να εκδίδεται βάσει αλγορίθμου; Τι σημαίνει για τη Δημοκρατία και τη Δικαιοσύνη η υιοθέτηση της Τεχνητής Νοημοσύνης από το Κράτος; Ποιες εγγυήσεις απαιτούνται για ναπροστατευθούν τα θεμελιώδη δικαιώματα και το Κράτος Δικαίου; Σε αυτά τα ερωτήματα απαντά η μελέτη, Η τεχνητή νοημοσύνη στον πυρήνα του Συνταγματικού και του Διοικητικού δικαίου του Π. Σοϊλεντάκη από τον εκδοτικό οίκο ΝΟΜΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ. Το βιβλίο της Φ. Παναγοπούλου, Ο ευρωπαϊκός κανονισμός για την τεχνητή νοημοσύνη (ΕΕ/2024/1689, Artificial Intelligence Act, ΑI Act): Μια πρώτη συνταγματο-ηθική θεώρηση, e-ΠΟΛΙΤΕΙΑ, διαγράφει την πορεία θέσπισης του ευρωπαϊκού κανονισμού και των παράλληλων νομοθετημάτων. Το βιβλίο της Χ. Μουκίου, Οι αλγόριθμοι και το διοικητικό δίκαιο, από τις εκδόσεις Σάκκουλα ερευνά τη χρήση των αλγορίθμων από τη Διοίκηση για την έκδοση διοικητικών πράξεων και τον έλεγχο των πράξεων αυτών από τον διοικητικό δικαστή, επίσης τη χρήση των αλγορίθμων από τον διοικητικό δικαστή για την επικουρία του κατά την πορεία της διοικητικής δίκης μέχρι την έκδοση δικαστικής απόφασης επί της διοικητικής διαφοράς.
Δικαιώματα. Η Swee Leng Harris επικεντρώνεται στα ψηφιακά δικαιώματα που προβλέπονται από το ενωσιακό νομοθετικό πλαίσιο για τις ψηφιακές υπηρεσίες και τις ψηφιακές αγορές καθώς και στους μηχανισμούς εξασφάλισης της εφαρμογής τους, στο άρθρο της Opportunities and difficulties for strategic litigation to advance digital rights in the internet audience economy, German Law Journal (2024), 25, pp. 956–976. Ο Ian Bremmer συζητά στο κείμενο του Can democracy survive AI?, Project Syndicate, Aug 11 2025, τη δυνατότητα των σημερινών αλγορίθμων να προβλέψουν και να διαμορφώσουν τις ατομικές επιλογές παρέχοντας παράλληλα την ευχέρεια στην κεντρική εξουσία να παρακολουθεί και να ελέγχει.
Διοικητική διαδικασία. Η εισαγωγή συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης στη λειτουργία του δημοσίου τομέα δρομολογεί, για λόγους νομιμότητας, και την αναγκαιότητα προσαρμογής του κανονιστικού πλαισίου, δηλαδή της διοικητικής διαδικασίας. Το θεσμικό πλαίσιο και τα νομικά ζητήματα που ανακύπτουν ιχνηλατεί η Αλεξάνδρα Στράτη-Βάτζου στη μελέτη της Η τεχνητή νοημοσύνη στη διοικητική διαδικασία, e-ΠΟΛΙΤΕΙΑ, τευχ. 11/2024. Ο Ενωσιακός κανονισμός περί Ψηφιακών Υπηρεσιών (DSA Act) αποτελεί ένα κρίσιμο κομμάτι του διαδικαστικού παζλ για τη δημιουργία ενός ασφαλούς περιβάλλοντος κοινωνικών μέσων. Tο άρθρο The Digital Services Act and the psychology of social media content reporting: drawing legal inferences from a behavioural experiment on notice-and-action mechanisms, European Law Open (2025), ρίχνει φως στην αξία της έρευνας συμπεριφοράς στην κατανόηση των προτιμήσεων, των κινήτρων και των αποφάσεων, καθώς και στον ρόλο αυτών των πληροφοριών στην ερμηνεία και την ανάπτυξη νομικών διατάξεων, σε σχέση με τη χρήση των ψηφιακών μέσων.
Μπορεί ένας αλγόριθμος να εκδώσει διοικητική πράξη; Απόφαση ΣτΕ 1206/2024 …… ο ισχυρισμός της Διοικήσεως, με τον οποίο κατ` ουσίαν προβάλλεται ότι δεν νοείται αιτιολόγηση των ατομικών διοικητικών πράξεων, οι οποίες εκδίδονται βάσει ηλεκτρονικής αυτοματοποιημένης επεξεργασίας δεδομένων διότι δεν είναι δυνατή η αμφισβήτηση της επιστημονικής αξιοπιστίας της όλης διαδικασίας, δεν μπορεί να γίνει δεκτός. Και τούτο διότι, το ζήτημα που ανακύπτει, καταρχήν, σε περίπτωση αμφισβήτησης ατομικής διοικητικής πράξης εκδιδόμενης εν όλω ή εν μέρει βάσει ηλεκτρονικής αυτοματοποιημένης διαδικασίας δεν συνάπτεται με την τεχνολογική αρτιότητα του οικείου λογισμικού ή του υλικού εξοπλισμού που χρησιμοποιήθηκε στην σχετική διαδικασία, αλλά με την εν γένει νομιμότητα της διοικητικής πράξης, δηλαδή, με την ορθή ερμηνεία και εφαρμογή των νομίμων προϋποθέσεων του κανόνα δικαίου που διέπει την έκδοσή της. Η υποχρέωση της διοικήσεως να αιτιολογεί τις ατομικές αποφάσεις της αποτελεί άλλωστε συστατικό στοιχείο του κράτους δικαίου συναπτόμενη με τις αρχές της διαφάνειας και της νομιμότητας της διοικητικής δράσης, αλλά και της αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας, συναφώς δε το άρθρο 17 παρ. 1 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας (ν. 2690/1999, Α΄45) θεσπίζει τον γενικό κανόνα ότι η ατομική διοικητική πράξη πρέπει να περιέχει αιτιολογία, η οποία να περιλαμβάνει τη διαπίστωση της συνδρομής των κατά νόμο προϋποθέσεων για την έκδοσή της. Έχει δε ο κανόνας αυτός, μεταξύ άλλων, την ειδικότερη έννοια ότι, σε περίπτωση αμφισβήτησης της νομιμότητας ατομικής διοικητικής πράξης εκδοθείσας εν όλω ή εν μέρει βάσει αυτοματοποιημένης επεξεργασίας δεδομένων, πρέπει να προκύπτουν από την εκδιδόμενη επί της σχετικής ενστάσεως απόφαση τόσο τα κρίσιμα στάδια των μαθηματικών υπολογισμών στους οποίους προέβη η Αρχή, όσο και τα πραγματικά στοιχεία (μεταβλητές) που ελήφθησαν συναφώς υπόψη, ώστε αφενός μεν ο διοικούμενος να είναι σε θέση να διαπιστώσει εάν τηρήθηκαν στην περίπτωσή του οι προβλεπόμενες από τους οικείους κανόνες δικαίου προϋποθέσεις εξέτασής της, αφετέρου δε ο δικαστής να είναι σε θέση να ασκήσει αποτελεσματικώς τον σχετικό δικαστικό έλεγχο…… Απόφαση Conseil Constitutionnel (France), decision no. 2018-765 DC of 12 June 2018 ….. Ο νομοθέτης καθορίζει τις κατάλληλες εγγυήσεις για να διασφαλίσει τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των ατόμων που υπόκεινται σε ατομικές διοικητικές πράξεις ερειζόμενες αποκλειστικά σ’ έναν αλγόριθμο ….
ΜΜΕπιχειρήσεις. Η προστασία των δεδομένων στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις είναι το θέμα που διαπραγματεύεται η Φερενίκη Παναγοπούλου στην εργασία της Data protection for SME, EU funded project SENTINEL, e-ΠΟΛΙΤΕΙΑ, τευχ. 10/2024.
Φορολογία. Η έκθεση του ΟΟΣΑ με τίτλο Governing with artificial intelligence the state of play and way forward in core government functions (2025) υπογραμμίζει ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη αναμένεται να γίνει ολοένα και περισσότερο ένα ενσωματωμένο στοιχείο του ευρύτερου φορολογικού οικοσυστήματος, που θα περιλαμβάνει κανονιστικά πλαίσια, οργανωτικές δομές, υπάρχουσες τεχνικές υποδομές και ανθρώπινη εμπειρογνωμοσύνη.
ODALA.Το ODALA είναι μια πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που στοχεύει στην προώθηση της χρήσης των Big Data για τη διευκόλυνση και την επιτάχυνση της λήψης αποφάσεων στις δημόσιες διοικήσεις. Eντάσσεται στο πλαίσιο των έξυπνων πόλεων, ενός τομέα σε συνεχή διαδικασία καινοτομίας και ανάπτυξης, που επικεντρώνεται στη χρήση δεδομένων ως πηγή γνώσης για τους πολίτες, – διαβάζουμε στο άρθρο των Andrea Gómez και Antonio J. Jara, ODALA: a new initiative of the European Commission to promote Artificial Intelligence and Big Data, OECD network forum, 2.3.2021.