Τρία πρόσφατα γεγονότα σηματοδοτούν τον προσανατολισμό της ευρωπαϊκής φορολογικής σκέψης. Η πρόταση για τη φορολόγηση του ατομικού υπερ-πλούτου, η περαιτέρω απλοποίηση της φορολογικής διαδικασίας, η ενεργός χρήση της τεχνητής νοημοσύνης και η σχέση της φορολογίας με τη βιώσιμη ανταγωνιστικότητα είναι τα θέματα που συζητούνται. Στις 15 Ιουλίου 2025, η Επιτροπή Φορολογικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου υπερψήφισε την έκθεση A simpler tax architecture to benefit EU firms and citizens. Σύμφωνα με αυτήν, η ευρωπαϊκή φορολογική πολιτική οφείλει να έχει προτεραιότητα την απλοποίηση των φορολογικών διαδικασιών, προκειμένου να μειωθεί το διοικητικό κόστος συμμόρφωσης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων – που, σύμφωνα με την έκθεση, ανέρχεται στο 30% του συνολικού φορολογικού τους βάρους. Επίσης, η φορολογική ρύθμιση της διασυνοριακής εργασίας και της εργασίας από απόσταση (τηλε-εργασία) καθώς και η απλοποίηση των φορολογικών κινήτρων για την καινοτομία (R&D schemes) θεωρούνται αναγκαίες. Ακόμη, ενδιαφέρον παρουσιάζουν μερικά από τα εργαλεία που η έκθεση προτείνει για την επίτευξη των προτάσεών της: α) Η δημιουργία ενός EU Tax Data Hub, προκειμένου να βελτιωθεί ποιοτικά η αυτόματη ανταλλαγή φορολογικών πληροφοριών και β) η ομογενοποίηση των εθνικών αριθμών φορολογικού μητρώου, προκειμένου να βελτιωθεί η διοικητική συνεργασία των ευρωπαϊκών φορολογικών διοικήσεων. Το EU Tax Symposium Στις 18 Μαρτίου 2025, στο EU Tax Symposium, ευρωβουλευτές, εθνικοί βουλευτές, ακαδημαϊκοί, διαμορφωτές πολιτικής και εκπρόσωποι κοινωνικών οργανώσεων κατέθεσαν τη σκέψη τους για το μέλλον των ευρωπαϊκών φορολογικών συστημάτων. Η οπτική που κυριάρχησε στη συζήτηση ήταν αυτή της φορολογικής δικαιοσύνης και της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας. Με αφετηρία τη θέση ότι ο κεντρικός ρόλος της φορολογίας είναι η στήριξη της ευημερίας των κοινωνιών, το Συμπόσιο συζήτησε την επιβολή φόρου στον ατομικό υπερ-πλούτο, τη συμβολή της φορολογίας στην επίτευξη της βιώσιμης ανταγωνιστικότητας, την εξέλιξη της διεθνούς συνεργασίας για τη μεταρρύθμιση της φορολογίας των εταιρικών κερδών και τη δυναμική της τεχνητής νοημοσύνης. Μεταξύ των σκέψεων που κατατέθηκαν ξεχωρίζουμε ότι η φορολόγηση του ατομικού υπερ-πλούτου θεωρείται αναγκαία για τη φορολογική δικαιοσύνη, αν και εμπόδιο στην επιβολή του φόρου είναι η κινητικότητα του πλούτου, οι τεχνικές κρατικού φορολογικού ανταγωνισμού και η πολυπλοκότητα των φορολογικών συστημάτων. Μια δεύτερη σκέψη είναι ότι η φορολογία είναι φιλική προς τις επενδύσεις όχι μόνον όταν μειώνει το φορολογικό βάρος αλλά και όταν μειώνει το έμμεσο κόστος που συνδέεται με τη φορολογία – μείωση που μπορεί να επιτευχθεί με την ομογενοποίηση των ευρωπαϊκών φορολογικών συστημάτων και την αποτελεσματική συνεργασία των διοικήσεων στην εφαρμογή του φορολογικού νόμου. Μία ακόμη σκέψη είναι ότι η ομογενοποίηση των προτύπων των φορολογικών δεδομένων είναι αναγκαία προκειμένου να διευκολυνθεί η αποτελεσματική επικοινωνία των φορολογικών διοικήσεων, ενώ είναι χρήσιμη η συζήτηση για την εισαγωγή του robot tax, ως αντιστάθμισμα της απώλειας των εσόδων από τον φόρο στην εργασία λόγω των ανακατατάξεων που φέρνει η τεχνητή νοημοσύνη. Το τρίτο γεγονός είναι το ετήσιο policy event του EU Tax Observatory με θέμα Competition or Cooperation? EU Tax Policies for Tomorrow, στις 13 Μαΐου 2025. Οι θεματικές που απασχόλησαν ήταν, μεταξύ άλλων, η σχέση φορολογίας και εμπορίου, η εισαγωγή του φόρου στον υπερ-πλούτο και η φορολογική απλοποίηση για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας. Ενδιαφέρουσες, από εφαρμοστική άποψη, είναι η σκέψη για τη θεσμοθέτηση Φορολογικών Συστάσεων της Επιτροπής -κατά το πρότυπο των δημοσιονομικών συστάσεων- προς τα κράτη-μέλη καθώς και η σκέψη για τη μετατόπιση των πρωτοβουλιών της Επιτροπής από τη νομοθεσία στην εφαρμογή βέλτιστων πρακτικών. Η συζήτηση για το φορολογικό μέλλον της Ευρώπης είναι πλέον διαρκής. Από τη μία μεριά, η αναγκαιότητα εύρεσης δημοσιονομικών πόρων για την αντιμετώπιση των πολλαπλών κρίσεων και από την άλλη, το απειλητικό για την κοινωνική συνοχή μέγεθος των ανισοτήτων επιβάλλουν νέο προσανατολισμό. Αν και η συζήτηση αποδέχεται ότι η φορολογική πολιτική είναι αντίληψη για τη λειτουργία της κοινωνίας και όχι απλά μαθηματικά, εν τούτοις, ο προσανατολισμός ταλαντεύεται μεταξύ της βελτίωσης της υπάρχουσας εφαρμοστικής πολιτικής και της φορολόγησης του υπερ-πλούτου. Δηλαδή, μεταξύ της αλλαγής και του «πράττουμε ως συνήθως». Μένει να αποδειχθεί ποια θα είναι η δυναμική αυτής της φορολογικής σκέψης που σταδιακά αναπτύσσεται και, μάλιστα, αν θα είναι παρόμοια με εκείνη της χρονικής περιόδου 1910-1940, όταν οι τότε κρίσεις έφεραν ως αλλαγή την επιβολή προοδευτικών συντελεστών στη φορολογία του εισοδήματος. Πάντως, αυτή τη χρονική στιγμή η όποια αλλαγή δεν φαντάζει κοντινή, γιατί οι ηγεσίες επιλέγουν τις υποσχέσεις «εποικοδομητικής» συζήτησης για τη φορολόγηση της ψηφιακής οικονομίας (G7, 28.6.2025) και τις δηλώσεις ότι η φορολόγηση των αμερικανικών πολυεθνικών από κράτη του εξωτερικού είναι «άδικη» (US House of Representatives, Proposed Section 899, 22.5.2025). Με άλλα λόγια, σκέψη και απόφαση απέχουν μεταξύ τους. Θεοδώρα Λαζαρέτου, ΕφΣυν 5.8.25
(Reading Time: 3 minutes )