Πριν από μερικά χρόνια ήταν ασύλληπτο να φανταστούμε ότι μια ανάρτηση, ένα post, θα μπορούσε να προσεγγίσει μεγάλο κοινό σε χρόνο δευτερολέπτων. Πίσω από το post μπορεί να είναι ένας χομπίστας που δρα χωρίς πρόθεση κέρδους ή μπορεί να είναι ένας influencer καριέρας που δρα με στρατηγική μάρκετινγκ και πρόθεση κέρδους. Οποια και αν είναι η περίπτωση, οι πιθανότητες κάποιος να δημιουργεί εισόδημα από το posting είναι μεγάλες.

Οι φορολογικές αρχές αντιλαμβανόμενες αυτή τη νέα πραγματικότητα έχουν εντείνει τους φορολογικούς ελέγχους στους influencers. Και το ερώτημα είναι, το φορολογικό σύστημα μπορεί να προσαρμοστεί σε αυτό το φαινόμενο της άνθησης των influencers, δηλαδή των ανθρώπων που κερδίζουν χρήματα δημιουργώντας περιεχόμενο με εμπορική πρόθεση και χτίζοντας σχέσεις εμπιστοσύνης και αυθεντικότητας με τους ακολούθους τους, followers, στις πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης;

Ποιοι είναι οι φόροι στους οποίους υπόκειται ένας influencer, φόρος εισοδήματος ή και ΦΠΑ; Πώς προσδιορίζεται το ποσό του φόρου που υποχρεούται να καταβάλει με βάση τα έσοδα που έχει, είτε αυτά προέρχονται από την ημεδαπή είτε από την αλλοδαπή; Για να απαντήσουμε χρειάζεται να γνωρίσουμε πώς οι influencers δραστηριοποιούνται επιχειρηματικά και με τι τρόπο αποκτούν έσοδα.

Βασικά οι influencers δημιουργούν οπτικοακουστικό υλικό ή/και γραπτό κείμενο (content creation) προκειμένου να προσεγγίζουν κοινό σε όλο τον κόσμο και να επηρεάζουν τις αποφάσεις του κοινού τους. Αυτή η δραστηριότητα τους επιτρέπει να δημιουργούν έσοδα από όλες τις διαφορετικές επιλογές που είναι διαθέσιμες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τη διακίνηση του υλικού που δημιουργούν (monetarization).

Τα έσοδα ποικίλλουν ανάλογα με το μέσο κοινωνικής δικτύωσης (Instagram, YouTube, TikTok κ.ά.) και το υλικό, παρότι, οι χορηγίες από επώνυμους επιχειρηματικούς ομίλους, οι δωρεές από τους ακολούθους, η καταβολή συνδρομής και τα κουπόνια δώρων είναι οι συνηθισμένες μορφές εσόδων. Στατιστικές δείχνουν ότι το 2021 σημειώθηκε αύξηση των επιχειρήσεων που πληρώνουν χρήματα σε influencers σε σύγκριση με τα προηγούμενα χρόνια. Το 34,4% πλήρωσε με μετρητά, ένα άλλο 34,4% έδωσε δωρεάν προϊόντα, το 25% παρείχε εκπτώσεις σε προϊόντα και υπηρεσίες και το 5,9% ενέταξε influencers σε καμπάνιες giveaway.

Πώς λοιπόν αυτό το πολύμορφο εισόδημα αποτιμάται σε αξία που συγκροτεί τη φορολογητέα βάση για την επιβολή του φόρου που αναλογεί; Π.χ. ποια είναι η δημιουργούμενη αξία σε μια τέτοια καμπάνια, όπου η συνηθισμένη στρατηγική προώθησης προϊόντων είναι να ζητήσει ο/η influencer από τους ακολούθους του να σχολιάσουν μια ανάρτηση με αντάλλαγμα την ευκαιρία να κερδίσουν ένα δώρο; Αν και στα περισσότερα κράτη το μη νομισματικό εισόδημα φορολογείται και η εύλογη αγοραία αξία των αγαθών ή των υπηρεσιών που λαμβάνονται από την ανταλλαγή είναι δηλωτέα και φορολογητέα, η απάντηση μπορεί να διαφέρει σε κάθε κράτος. Αυτό γιατί η πρόκληση σε αυτό στις συναλλαγές των influencers είναι το πώς και ποιος καθορίζει τη φορολογητέα αξία του αγαθού ή της υπηρεσίας. Π.χ. η σουηδική φορολογική αρχή δηλώνει ότι φορολογητέα αξία είναι «η τιμή που θα είχε πληρωθεί εάν το προϊόν είχε αγοραστεί σε ένα κατάστημα ή μια ιστοσελίδα», ενώ η φορολογική αρχή της Νέας Ζηλανδίας δηλώνει ότι είναι «το ποσό που συνήθως θα λάμβανε ο δημιουργός περιεχομένου εάν πουλούσε το αντικείμενο».

Το επόμενο ερώτημα είναι τι είδους φορολογικά είναι τα έσοδα που δημιουργούν οι influencers: είναι εισόδημα από εργασία (εξαρτημένη και μη), εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα ή εισόδημα από επιχειρηματικά κέρδη, είναι πώληση αγαθών ή παροχή υπηρεσιών; Στην Ισπανία η φορολογική αρχή ανέλυσε την περίπτωση ενός υπαλλήλου ο οποίος αναρτούσε συστηματικά βίντεο με παιδικά παραμύθια στο YouTube και ήταν σποραδικά αφηγητής και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα έσοδα από αυτή τη δραστηριότητα δεν ήταν από εργασία αλλά από επιχειρηματική δραστηριότητα. Στην Ισπανία επίσης θεωρείται επιχειρηματική δραστηριότητα η διατήρηση καναλιού στο YouTube. Στη Γαλλία, υπό προϋποθέσεις, ο influencer έχει εισόδημα από σχέση εξαρτημένης εργασίας και στη Σουηδία όποιος καταβάλλει πληρωμές/αμοιβές υποχρεούται να παρακρατεί φόρο εισοδήματος όταν ο influencer δεν είναι εγγεγραμμένος στο F-tax.

Η απάντηση στο ερώτημα ποια η φορολόγηση των influencers είναι πιο σύνθετη σε σχέση με τα πιο πάνω όταν ο influencer δραστηριοποιείται σε όλο τον κόσμο. Συγκεκριμένα ποια είναι η διαδικασία φορολόγησης όταν π.χ. το υλικό που έχει δημιουργηθεί διακινείται σε διαφορετικό κράτος από το κράτος στο οποίο δημιουργήθηκε, εάν η χορηγία έχει συμφωνηθεί με μια επιχείρηση (brand) που έχει την έδρα της σε άλλo κράτος από αυτό του influencer ή εάν αναμένεται ότι ο influencer θα ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο, που σημαίνει ότι θα είναι παρών σε πολλές δικαιοδοσίες; Σε κάθε μία από αυτές τις περιπτώσεις η μορφή των εσόδων, το πού βρίσκεται η φορολογική κατοικία του influencer και το πού δημιουργούνται τα έσοδα είναι οι πρωταρχικοί παράγοντες για την εφαρμογή του φορολογικού νόμου.

Είναι γεγονός ότι οι φορολογικές αρχές έχουν επικεντρώσει τις ελεγκτικές τους δραστηριότητες στους influencers. Παρ’ όλο που οι influencers δεν θεωρούνται συγκεκριμένοι ή νέοι φορολογούμενοι, είναι για τις φορολογικές αρχές μια νέα ομάδα φορολογουμένων από τους οποίους υπάρχει δυνατότητα είσπραξης φόρων. Η φορολογική πρόκληση είναι πολλαπλή. Και σε κάθε περίπτωση η συζήτηση για τη φορολόγηση των influencers έχει αρχίσει. Θεοδώρα Λαζαρέτου, ΕφΣυν 30.01.24